“Ang Makasaysayang lugar ng Palo,Leyte”

Sa mga taga-Leyte maaring pangkaraniwan lamang ang munisipalidad na ito pero ang hindi nila alam meron palang malaking ginampanan ang lugar na ito na maaring maging susi para malaman natin ang kasaysayan ng buong Probinsya ng Leyte at maging ang buong bansa. Sa isang tingin pa lamang ay atin nang masasabi na ang lugar ng Palo ay may malaking papel sa kasaysayan ng bansa lalo na sa panahon ng mga mananakop. Makikita natin na ang sistema ng reduccion sa kanilang plaza na napapalibutan ng simbahan, munisipyo, klinik, paaralan at maging ng library. Mga Naunang Tao Ayon sa aming pananaliksik, sampung tao ang naunang manirahan sa nasabing lugar. Sila ay sina: Panganuron, Kadaunpog, Manlangit, Kamago, Kawaring, Kabalhin, Kumagang, Maglain, Bilyo at Dilyo. Sa mga naunang taon ay nagkaroon sila ng maayos at mapayapang pamumuhay. Tumagal ang panahon at dumami ang nanirahan sa lugar hanggang sa nagkaroon ng labanan sa pagitan ng mga tribu. Ang ilan ay lumipat sa Payapay, ang ilan sa Kanpitek (Campetic sa kasalukuyan), at karamihan sa Kutay. Ang pinagmulan ng pangalang “Palo” Palo ang naging tawag dahil sa karamihan sa mga taong naninirahan sa dito ay nagmamay-ari ng mga “palo”. Ayon kay Justice Norberto Romualdez sa isang isyu ng Noli Me Tangere, isang diyaryo ng Tacloban, noong Hunyo 9,1909, na ang pagkakaroon ng maraming karpintero na nagmamay-ari ng martilyo o mazo na tinatawag na “palo” ang dahilan ng pagkakapangalan dito ng Palo. Ayon naman sa mga pamahiin, noong panahon bago paman dumating ang mga Espanyol ay madalas dalawin ng bagyo ang lugar kada ika-walong araw ng buwan. Walo-walo ang tawag nila sa pangyayaring ito. Walo, kaya tinawag na Palo. Ang mga nainirahan sa Kutay ay nagsialisan papuntang Bangon at nagsimulang magtayo ng isang baryo ( Barangay de Palo) noong 1521. 1758 nang tinawag itong Pueblo de Palo. Si Kapitan Balasabas and naging unang gobernadorcillo sa lugar na ito habang si Padre Andres Carpintero ang naging unang kurate. Mga Naungang “Religious Missions” 1565 - nang ang dumating ang mga Augustinians 1696, Octubkre - dumating ang mga Jesuit na sina Padre Francisco de Encinas at Cristobal Jimenez. Una nilang nahanap ang dalawang bahay na tirahan ng mga naninilbihan sa mga encomenderos. Ilang kabataang lalaki ang buong galang na tumulong sa kanila at nagturo ng salitang waray-waray sa dalawang pari. Nagbukas sila ng isang paaralan. Dahil sa nailipat si Padre Encinas sa Carigara, Leyte ay nagpatuloy ng mag-isa si Padre Jimenez. Nang sinimulan niya ang kanyang misyon ay maraming tao ang nagwalang-bahala at natakot sa kanya. Nang tinulungan niyang magpagaling ng mga taong may sakit ay doon nagsimulang magkaroon nagtiwala ang mga tao sa kanya. Nakipagtulungan rin siya sa ilang datu ng Palo, katulad ni Kanganga ng Malirong, ang pinakamakapangyarihang datu sa panahong iyon. Nang magsimula ang binyag sa lugar na ito noong Disyembre 8,1598 ( Feast of Immaculate Conception) na pinamunuan ni Padre Francisco Alonso de Humanes, kung saan si Rodrigues de Ledesma ang “god father”, bininyagan si Kanganga bilang si Don Juan Kanganga.

Mga Naging Pinuno ng Palo

1. Kanganga (1598)
2. Balasabas ( 1768)
3. Lanereano
4. Julian
5. Clemente
6. ಲುಇಸ್
7. Esteban
8. Domingo
9. Crisanto
10. Cayetano
11. Vicente L. de Veyra
12. Monsalvo13. Simon
14. Cesario
15. Antonio
16. Jorge
17. Moroquez
18. Javier
19. Cerino
20. Apolinar
21. Vicente ಮೊರಳಿದ
22. Casaringo ದುರಂಗೋ
23. Silvero Gonzaga ( 1839)
24. Dominguillo Cobacha ( 1841)
25. Wenceslao Estopa (!843)
26. Fernando Elona (1845)
27. Marduquio Campo(1847)
28. Boquinto Sevilla (1849)
29. Ignacio mari(1851)
30. Basilio Villas (1855)
31. Angel Acedillo (1857)
32. Paulino Montejo (1859)
33. Estanislao Calces (1861)
34. Apolonio Alves (1863)
35. Ambrocio Palencia (1865)
36. Florentino Palacio (1873)
37. Facundo Deñero (1873)
38. Inocentes Alves (1875)
39. Francisco Diamante Asis (1879)
40. Alejandro Flores (1883)
41. Manuel Mora (1885)
42. Cipriano Noble y Fulminar (1885)
43. Anastacio Acebedo (1887)
44. Segundo Villas (1889)
45. Felix Cobacha (1889)
46. Alejandro Flores (1891)
47. Emigdio Acebedo (1895)
48. Vicente P. Alvarade (1899)
49. Deogracias Palencia (1899)
50. Emigdio Acebedo (1900)
51. Cayetano Fumar (1902)
52. Carlos Acebedo (1904)
53. Pedro Kierulf (1905)
54. Cipriano Noble y Fulminar (1907)
55. Carlos Acebedo (1908)
56. Federico Avincula (1909)
57. Vincente M. Palacio (1909)
58. Agustin Estopa (1909)
59. Pedro Pacheco (1910)
60. Vicente F. Alvarado (1910)
61. Jose B. Sevilla (1911)
62. Pedro Kierulf (1912) 63. Pedro Pacheco (1912) (2)
64. Ricardo Mendiola (1925)
65. Vicente Petilla (1938)
66. Simeon Militante (1941)
67. S. Generoso Alvarade(1942 - 51)(3)
68. Manuel F. Acebedo (1952-55)(55)
69. Severo Peñero (1956-57)
70. Elpido Monge (1957-59)
71. Mifuel V. Roca (1960-63)
72. Elpidio Monge (1964-67)
73. Antonio Ogayan (1968)
Mga Distrito At Barrio ng Palo

a. Noon ay Luntad at Sampaw

b. Ngayon ang Sumpaw ay kilala sa tawag na Cavite East, West, Buri, Arado at Sta. Cruz c. 18 Barrios:

1. San Joaquin (1900)
2. Sta. Fe (Dec.22,1949)
3. Pawing (1877)
4. Guindapunan (1877)
5. Malirong (1879)
6. San Augustin (1889)
7. Kugon o Cogon(1890
8. Tibak (1900)
9. Castilla (1902)
10. Kabarasan Dako (1904)
11. San Juan (1905)
12. Castilla Manor (1906)
13. San Antonio (1906)
14. Gakaw (1906)
15. Anahawag (1913)
16. San Isidro (1923)
17. Baras at Kandahug (1932)
18. Sam Miguel (1936)

• Ayon sa kasaysayan, ang Palo ay makalawang naging kapital ng Leyte. Ang una ay noong 1೭
35; ang pangalawa ay noong Agosto 21, 1901 nang pamunuan ni Heneral Lukban ang Leyte. • Sa Palo rin naganap ang unang “Transfiguration of the Lord” ng 1963 (kilala rin sa tawag na First Patroral Fiesta) • Nagkaroon ng 25,529 na populasyon noong 1960 Maari ring masabi natin na sa lugar na ito nagsimula ang mga tao sa leyte, maari ring sa Bisayas at kahit na siguro sa buong bansa. Masasabi nating malaki ang naging papel nang Palo sa Kasaysayan ng buong bansa kaya marapat lamang na ipagmalaki ang lugar na ito.

--baysay-- --tigaman(poster)—