“PAGBIBIGAY PARANGAL”

Ang aming grupo ay lubos na nagpapasalamat sa lahat ng taong tumulong sa amin upang magging matagumpay ang huling blog na ito sa History 1. Hayaan niyong pasalamatan namin ng taos puso ang mga sumusunod:

Ang panginoong Diyos dahil sa Kanyang gabay sa aming paglalakbay lalo na nang umakayat kami sa Hill 522.
Ang walang sawang pagsuporta ng aming mga magulang, na kahit alam nilang wala kaming kasamang nakatatanda ay pinayagan pa rin kami at binigyan ng baon.
Si Ms. Baby Ramos dahil sa walang pag- aalinlangan niyang pagpahiram sa amin ng kanyang “digital camera”.
Ang mga tao sa Palo na naging mabait sa amin at tumulong na matapos namin ang gawaing ito lalo na ang mga “firemen” na on duty noon, ang “library staff”, ang dalawang tindahan sa paanan ng burol na nagbigay sa amin ng impormasyon tungkol sa burol, si “Kuya Henyo” na nagkwento sa amin, ang mga taong naninirahan sa burol, ang tatlong mga bata na nagturo sa amin ng daan papuntang Japanese Shrine at higit sa lahat ang Pamilya Espelita sa malugod ilang pagtanggap sa amin.
At sa iba pang maaaring nakaligtaan naming pasalamatan, maraming salamat!
Sa inyong lahat maraming, maraming salamat!
Ang mga huling artikulo dito sa “account” namin na patungkol sa mga makasaysayang bagay at lugar sa Palo ay iniaalay namin sa inyo.

- ħįŋģ¥αþ-

“Ang Makasaysayang lugar ng Palo,Leyte”

Sa mga taga-Leyte maaring pangkaraniwan lamang ang munisipalidad na ito pero ang hindi nila alam meron palang malaking ginampanan ang lugar na ito na maaring maging susi para malaman natin ang kasaysayan ng buong Probinsya ng Leyte at maging ang buong bansa. Sa isang tingin pa lamang ay atin nang masasabi na ang lugar ng Palo ay may malaking papel sa kasaysayan ng bansa lalo na sa panahon ng mga mananakop. Makikita natin na ang sistema ng reduccion sa kanilang plaza na napapalibutan ng simbahan, munisipyo, klinik, paaralan at maging ng library. Mga Naunang Tao Ayon sa aming pananaliksik, sampung tao ang naunang manirahan sa nasabing lugar. Sila ay sina: Panganuron, Kadaunpog, Manlangit, Kamago, Kawaring, Kabalhin, Kumagang, Maglain, Bilyo at Dilyo. Sa mga naunang taon ay nagkaroon sila ng maayos at mapayapang pamumuhay. Tumagal ang panahon at dumami ang nanirahan sa lugar hanggang sa nagkaroon ng labanan sa pagitan ng mga tribu. Ang ilan ay lumipat sa Payapay, ang ilan sa Kanpitek (Campetic sa kasalukuyan), at karamihan sa Kutay. Ang pinagmulan ng pangalang “Palo” Palo ang naging tawag dahil sa karamihan sa mga taong naninirahan sa dito ay nagmamay-ari ng mga “palo”. Ayon kay Justice Norberto Romualdez sa isang isyu ng Noli Me Tangere, isang diyaryo ng Tacloban, noong Hunyo 9,1909, na ang pagkakaroon ng maraming karpintero na nagmamay-ari ng martilyo o mazo na tinatawag na “palo” ang dahilan ng pagkakapangalan dito ng Palo. Ayon naman sa mga pamahiin, noong panahon bago paman dumating ang mga Espanyol ay madalas dalawin ng bagyo ang lugar kada ika-walong araw ng buwan. Walo-walo ang tawag nila sa pangyayaring ito. Walo, kaya tinawag na Palo. Ang mga nainirahan sa Kutay ay nagsialisan papuntang Bangon at nagsimulang magtayo ng isang baryo ( Barangay de Palo) noong 1521. 1758 nang tinawag itong Pueblo de Palo. Si Kapitan Balasabas and naging unang gobernadorcillo sa lugar na ito habang si Padre Andres Carpintero ang naging unang kurate. Mga Naungang “Religious Missions” 1565 - nang ang dumating ang mga Augustinians 1696, Octubkre - dumating ang mga Jesuit na sina Padre Francisco de Encinas at Cristobal Jimenez. Una nilang nahanap ang dalawang bahay na tirahan ng mga naninilbihan sa mga encomenderos. Ilang kabataang lalaki ang buong galang na tumulong sa kanila at nagturo ng salitang waray-waray sa dalawang pari. Nagbukas sila ng isang paaralan. Dahil sa nailipat si Padre Encinas sa Carigara, Leyte ay nagpatuloy ng mag-isa si Padre Jimenez. Nang sinimulan niya ang kanyang misyon ay maraming tao ang nagwalang-bahala at natakot sa kanya. Nang tinulungan niyang magpagaling ng mga taong may sakit ay doon nagsimulang magkaroon nagtiwala ang mga tao sa kanya. Nakipagtulungan rin siya sa ilang datu ng Palo, katulad ni Kanganga ng Malirong, ang pinakamakapangyarihang datu sa panahong iyon. Nang magsimula ang binyag sa lugar na ito noong Disyembre 8,1598 ( Feast of Immaculate Conception) na pinamunuan ni Padre Francisco Alonso de Humanes, kung saan si Rodrigues de Ledesma ang “god father”, bininyagan si Kanganga bilang si Don Juan Kanganga.

Mga Naging Pinuno ng Palo

1. Kanganga (1598)
2. Balasabas ( 1768)
3. Lanereano
4. Julian
5. Clemente
6. ಲುಇಸ್
7. Esteban
8. Domingo
9. Crisanto
10. Cayetano
11. Vicente L. de Veyra
12. Monsalvo13. Simon
14. Cesario
15. Antonio
16. Jorge
17. Moroquez
18. Javier
19. Cerino
20. Apolinar
21. Vicente ಮೊರಳಿದ
22. Casaringo ದುರಂಗೋ
23. Silvero Gonzaga ( 1839)
24. Dominguillo Cobacha ( 1841)
25. Wenceslao Estopa (!843)
26. Fernando Elona (1845)
27. Marduquio Campo(1847)
28. Boquinto Sevilla (1849)
29. Ignacio mari(1851)
30. Basilio Villas (1855)
31. Angel Acedillo (1857)
32. Paulino Montejo (1859)
33. Estanislao Calces (1861)
34. Apolonio Alves (1863)
35. Ambrocio Palencia (1865)
36. Florentino Palacio (1873)
37. Facundo Deñero (1873)
38. Inocentes Alves (1875)
39. Francisco Diamante Asis (1879)
40. Alejandro Flores (1883)
41. Manuel Mora (1885)
42. Cipriano Noble y Fulminar (1885)
43. Anastacio Acebedo (1887)
44. Segundo Villas (1889)
45. Felix Cobacha (1889)
46. Alejandro Flores (1891)
47. Emigdio Acebedo (1895)
48. Vicente P. Alvarade (1899)
49. Deogracias Palencia (1899)
50. Emigdio Acebedo (1900)
51. Cayetano Fumar (1902)
52. Carlos Acebedo (1904)
53. Pedro Kierulf (1905)
54. Cipriano Noble y Fulminar (1907)
55. Carlos Acebedo (1908)
56. Federico Avincula (1909)
57. Vincente M. Palacio (1909)
58. Agustin Estopa (1909)
59. Pedro Pacheco (1910)
60. Vicente F. Alvarado (1910)
61. Jose B. Sevilla (1911)
62. Pedro Kierulf (1912) 63. Pedro Pacheco (1912) (2)
64. Ricardo Mendiola (1925)
65. Vicente Petilla (1938)
66. Simeon Militante (1941)
67. S. Generoso Alvarade(1942 - 51)(3)
68. Manuel F. Acebedo (1952-55)(55)
69. Severo Peñero (1956-57)
70. Elpido Monge (1957-59)
71. Mifuel V. Roca (1960-63)
72. Elpidio Monge (1964-67)
73. Antonio Ogayan (1968)
Mga Distrito At Barrio ng Palo

a. Noon ay Luntad at Sampaw

b. Ngayon ang Sumpaw ay kilala sa tawag na Cavite East, West, Buri, Arado at Sta. Cruz c. 18 Barrios:

1. San Joaquin (1900)
2. Sta. Fe (Dec.22,1949)
3. Pawing (1877)
4. Guindapunan (1877)
5. Malirong (1879)
6. San Augustin (1889)
7. Kugon o Cogon(1890
8. Tibak (1900)
9. Castilla (1902)
10. Kabarasan Dako (1904)
11. San Juan (1905)
12. Castilla Manor (1906)
13. San Antonio (1906)
14. Gakaw (1906)
15. Anahawag (1913)
16. San Isidro (1923)
17. Baras at Kandahug (1932)
18. Sam Miguel (1936)

• Ayon sa kasaysayan, ang Palo ay makalawang naging kapital ng Leyte. Ang una ay noong 1೭
35; ang pangalawa ay noong Agosto 21, 1901 nang pamunuan ni Heneral Lukban ang Leyte. • Sa Palo rin naganap ang unang “Transfiguration of the Lord” ng 1963 (kilala rin sa tawag na First Patroral Fiesta) • Nagkaroon ng 25,529 na populasyon noong 1960 Maari ring masabi natin na sa lugar na ito nagsimula ang mga tao sa leyte, maari ring sa Bisayas at kahit na siguro sa buong bansa. Masasabi nating malaki ang naging papel nang Palo sa Kasaysayan ng buong bansa kaya marapat lamang na ipagmalaki ang lugar na ito.

--baysay-- --tigaman(poster)—

“HILL 522: ISANG MAKASAYSAYANG NAKARAAN”

Ang Guinhangdan Hill o mas kilala sa tawag na Hill 522 ay isa sa mga makasaysayang lugar sa Leyte. Ito ay naging pook digmaan noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig.Dito nanatili ang mga Hapones dahil ito ang pinakamalapit na lugar kung saan lumapag ang hukbo ni Hen. Douglas Mcarthur noong Oktubre 20, 1994. Ang labanan ng mga Amerikano at Hapones ay tumagal ng dalawang araw na nag-dulot sa pagkamatay ng 50 sundalong Hapones at 3 sundalong Amerikano. Ang Hill 522 ay naging daanan patungo sa Palo matapos ang matindi at marahas na paglalabanan ng mga Hapones at Amerikano. Hanggang ngayon makikita pa rin ang mga butas na nagsilbing lagusan para sa mga Hapones para mapadali ang kanilang pagtatago at pagsalakay. Ang mga butas ay pinagawa ng mga Hapones sa mga bilanggong Pilipino. Sapilitan silang pinagtratrabaho upang mas maging madami pa ang lagusan. Sa mga butas na ito ay may nakalagay ring mga kayamanan ng mga Hapones at naglalaman ng mga bomba kung kaya't ipinagbabawal ng gobyerno ang pag-giba o pagsubok sa pag-pasok sa mga lagusang ito. Sa tuktok ng bundok ay matatagpuang isang napakalaking sementadong krus na nagsisilbing "shrine" tuwing Semana Santa lalong-lalo na tuwing Biyernes Santo. Hanggang ngayon, nanatili pa ring palaisipan kung ano ba talaga ang nasa loob ng mga butas na nagsilbing lagusan sa HILL 522.

-hiYum*oAngimak-

“MGA MISTERYONG BUMABALOT SA HILL 522”

Hindi natin maikakaila na tunay ngang makasaysayan ang Hill 522 dahil ito ang nagsilbing kuta ng mga Hapones na sa kinalauna’y nagging unang daanan ng mga Amerikano upang muling maangkin ang Leyte at Pilipinas sa ilalim ng kanilang pamamahala. Ngunit bukod sa pagiging makasaysayan ay mayroon pa palang mga kwento at alamat na kokonti lamang ang nakakaalam na bumabalot sa mahiwagang burol na ito. Sa aming pakikipagpanayam sa mga taong naninirahan sa paligid ng burol, lalung-lalo na ang mga matatanda, ay namangha kami sa mga di-pangkaraniwang kwentong aming nalaman. Isa sa mga ito ay ang kwento ukol sa nakabaong kayamanan. Ayon sa kanila, mayroon daw kayamanang ibinaon ng mga Hapones nang sumiklab ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Ito ay nakatago sa kailaliman ng napakadilim at mapanganib na burol na wala pang kahit na sino ang nagtagumpay na magisnan man lang ito. Ito’y sa kadahilanan na marami pang mapanganib na kasangkapang naiwan sa digmaan katulad ng mga bomba. Ayon pa nga sa kanila ay ilang buwan ang nakalipas ng mayroong grupo ng mga Amerikano ang sumubok na tuklasin ang kailaliman ng burol ngunit kahit kumpleto sila ng kasangkapa,y hindi nila ito mahagilap dahil nga sa ito’y mapanganib. Mayroon ring kwento tungkol sa napakalaking ahas na gumagala sa burol. Kasin laki pa nga raw ito ng malaking punungkahoy. Sinasabi na matagal na itong gumagala kaya lubhang mapanganib ang pag-akyat dito. Swerte na lang daw kami at hindi namin ito nakita. Kung iyong aakyatin ang burol ay makakakita kayo ng maraming butas. Ang mga butas na ito’y nagsilbing daanan ng mga Hapon o ‘tunnel’ upang maging alerto at handa kung may sasalakay na kalaban. Mayroon ding daanan na butas sa itaas ng burol na kung saan ay pwede kang lumabas sa may ilog. Sa kasalukuyang panahon, kung bibisita kayo sa lugar na iyon, mapapansin niyo na malakas ang pagbuga ng ilog kung mainit ang panahon at maaliwalas naman ang agos kung hindi masyadong nagpapakita ang araw. Ito’y sa kadahilanan na dahil daw sa matinding init mula sa itaas ng burol ay lumalabas ang init nito sa butas na nasa ilog na siyang dahilan ng pagbuga. Sadyang napakarami ang iyong mahahagilap na kwento ukol sa mga pangyayari at alamat ng Hill 522 kaya kung bibisita kayo’y ‘wag niyong kalimutang makipagkwentuhan sa mga taong naninirahan doon at kung kayo’y aakyat ay huwag niyo munang kakalimutang magdasal para sa inyong kaligtasan.: )

-hinumduman-

“Mga Nakatagong Kayamanan”

Bago pa kami umakyat ng “Hill 522” ay nakapagtanong na kami sa ilang mga tao na aming nadaanan kung mayroon bang lugar sa Palo na pwede naming makakitaan ng mga ebidensya o mga bagay- bagay na may kinalaman sa panahon ng mga Amerikano at Hapon. Sa kabutihang palad ay may naituro silang isang tao na maaring makasagot sa mga aming mga tanong.
Pagkatapos namin sa “Japanese Shrine” ay dali- dali na naming pinuntahan ang taong itinuro sa amin. Siya ay si Ginoong Donald Espelita, isang retired army. Ang lolo niya daw ay nakasama pa sa WWII kaya’t may mga naitago pa siyang mga kagamitan noon.
Malugod kaming pinapasok ng kanyang maybahay at pinaupo. Ilang saglit lang ay nakausap na namin ang taong tinutukoy ng mga taga roon. Sabi ni G. Espelita dalawa silang mga Espelita na pwedeng makapagkwento at makapagpakita ng aming mga hinanap. Sa pagbungad palang ng kanilang hagdan ay nakita na namin ang mga kagamitan ng mga sundalo- mga lumang helmet ng sundalong Amerikano at Hapon, lalagyan ng tubig, lampara, “bell”, at maraming pang iba. Nakita din naming ang isang “plate number” na nakapaskin sa dingding na nagpapatunay daw na ang Palo (Palo Alto) ay naging “Sister City” ng Los Angeles, California. Sa ikalawang palapag na ng kanilang bahay ay mayroong isang aparador na naglalaman ng mga kagamitang kaniya pang naitago upang maibahagi sa darating pang mga henerasyon. Ilan sa mga kagamitang naipakita niya ay ang bandila ng Amerika na dala ni General Douglas MacArthur ng natupad niya ang kaniyang pangako sa Pilipinas at dumaong siya noong ika- 20 ng Oktubre 1994. May naipakita din siyang “Kamizakee Belt” na sinasabing isang bagay daw na masyadong pinapahalagahan ng isang Samurai dahil mayroong isang libong burda na parang malalaking tuldok na bawat isa nun ay gawa ng isang birheng Haponesa. Mayroon ding mga “signal flags” at dalawang “bentusa”. May ipinakita din siyang isang “barometer” na noon pa yatang panahon ng mga Espanyol ginamit dahil sa mga Espanyol na panulat nito at hanggang ngayon ay gumagana pa rin kaya’t alam ng pamilyang ito kung may paparating na bagyo. Meron din siyang naitagong “autograph book” ng kanyang lolo na may pirma pa ni Gen. MacArthur at ng kanyang asawa.
Ilan lamang ito sa mga nakita namin. Sa ilang oras naming pakikipag-usap kay G. Espelita masyado kaming namangha at natuwa sa kasaysayan natin. Sa paraang iyon ay mas lalo naming hinangaan ang kasaysayan ng bansa. Ngunit may mga tanong na naglalaro sa isipan ko. Paano kung lahat ng iyon ay peke??? Sana nama’y hindi. At sana dumating din ang panahon na ang mga taong kagaya ni G. Espelita ay maparangalan at mabigyan ng puwang sa libro ng ating bansa dahil sa kanilang pagsisikap na maibahagi pa ang yaman ng ating kasaysayan sa susunod pang mga henerasyon.

♥♥♥αŕǻm♥♥♥